* *
Witamy, Gość. Zaloguj się lub zarejestruj.Czy dotarł do Ciebie email aktywacyjny?
Marca 28, 2024, 06:27:22 pm

Zaloguj się podając nazwę użytkownika, hasło i długość sesji

Autor Wątek: Egipski krzew Mojżeszowy  (Przeczytany 2382 razy)

Offline sportacademy

  • Administrator
  • Sr. Member
  • *****
  • Wiadomości: 468
  • Karma: +7/-3
    • Zobacz profil
Egipski krzew Mojżeszowy
« dnia: Grudnia 17, 2018, 09:43:51 pm »
Gorejący krzew Mojżeszowy

Dyptam jesionolistny? Trzmielina zwyczajna? Egipski krzew Mojżeszowy, o którym mowa w Starym Testamencie, rośnie także w Polsce!

 W Starym Testamencie, w II Księdze Mojżeszowej, zwanej Księgą Wyjścia (Exodus), odnajdujemy (3.2) znane słowa: „I ukazał mu się Pan w płomieniu ognistym, z pośrodka krzaka; i widział, iż krzak gorzał, a nie zgorzał. I rzekł Mojżesz: Pójdę i zobaczę zjawisko to wielkie, czemu nie zgorzeje ten krzak” 1. Gorejącym krzewem, widzianym przez Mojżesza w Egipcie, był prawdopodobnie

dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.)
- krzew, który przetrwał do naszych czasów, choć zagrożony jest dziś wyginięciem. Mało poznany pod względem składu fitochemicznego, choć w przeszłości stosowany był w medycynie ludowej jako remedium na różne dolegliwości. Dla nas istotne jest, że domniemany krzew Mojżeszowy występuje także w Polsce!
Od razu wyjaśnijmy, że do miana krzewu Mojżeszowego aspirują także trzmielina (Euonymus - rodzina Celastraceae), występująca także w Polsce, i to pospolicie, na niżu, Bassia (rodzina Chenopodiaceae) i Combretum (rodzina Combretaceae). Zainteresowanym autorzy służą piśmiennictwem.

Postępujące skażenie
naturalnego środowiska jest przyczyną zamierania wielu gatunków roślin, rosnących nawet na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody. Do takich ginących roślin należy właśnie zaliczyć rzadko już spotykanego dyptama jesionolistnego, osobliwość roślinną w naszej florze.

Jako roślina reliktowa i bardzo rzadka, zawierająca ponadto szereg osobliwości w swojej budowie i biologii, dyptam podlega całkowitej ochronie.

Istnieje więc konieczność czynnej ochrony najbardziej zagrożonych populacji tych roślin w kontrolowanych warunkach. Mnożenie generatywne i uprawa dyptamu jesionolistnego wykazały, że zachowanie tego gatunku w warunkach ex situ daje pozytywne rezultaty. Dlatego dyptam coraz częściej uprawiany jest jako roślina ozdobna, posiadająca wyjątkowe walory dekoracyjne.

Greckie miano
Dyptam jesionolistny został opisany po raz pierwszy w chińskich tekstach medycznych ok. 600 r. Grecka nazwa rośliny - dictamnos - wywodzi się od nazwy gór na Krecie - Dicte oraz słowa thamnos = krzak. Krzew ten wymieniają Virgyl i Arystoteles, natomiast pewne informacje dotyczące leczniczego zastosowania dyptamu jesionolistnego pochodzą z XII w.

Do polski
przywędrował dyptam prawdopodobnie z południowego wschodu, przez Podole, albo z południa, przez Bramę Morawską, we wczesnej fazie okresu polodowcowego, kiedy warunki sprzyjały rozpowszechnianiu się roślinności stepowej. Podobnie jak kłokoczka południowa, reprezentuje on w naszej florze element geograficzny śród ziemnomorskopontyjski.

Na stepie
Dyptam jest gatunkiem stepowym, rośnie też w widnych suchych lasach liściastych i w zaroślach skalnych. Zasięgiem obejmuje Europę środkową i południową, aż po Morze Kaspijskie, dalej Syberię, Chiny północne, Japonię, Koreę i Mandżurię.

Systematyka
Na tak wielkim obszarze wykazuje on znaczne zróżnicowanie, które skłoniło systematyków z byłego Związku Sowieckiego do rozróżnienia go na kilka odmian o mniejszym zasięgu. Zgodnie z danymi literaturowymi w obrębie gatunku wymienić można szereg odmian i form specyficznych dla Europy Środkowej:
var. genuina Rouy; var. obtusiflora Koch (występuje w południowym Tyrolu);
var. caucasica Boiss (D. gymnostylis Stev.) - występuje na Krymie i na Kaukazie;
var. macedonica Borb. - podobna do var. genuina, występuje na terenie byłej Jugosławii. W piśmiennictwie można spotkać też spotkać podział rodzaju Dictamnus na następujące gatunki: D. dasycarpus Turcz. (D. albus sp. dasycarpus Wint., D. fraxinella) - występuje we wschodniej części Syberii i na Dalekim Wschodzie, we wschodniej Mongolii, w Mandżurii i w Korei;
D. tadshikorum Vved. nom. nov. (D. turkestanicus var. bucharicus Wint.;
D. himalayanus Royle) - jest gatunkiem endemicznym, występuje w górach środkowej Azji;
D. angustifolius G. Don ex. Sweet (D. albus L. ssp. turkestanicus Wint.) - występuje w zachodniej Syberii, w górach Ałtaju i w środkowej Azji;
D. caucasicus Fisch. ex. Grossh. (D. albus L. ssp. caucasicus Wint.) - występuje w dolinie środkowego Dniepru, dolnego Donu, w okręgu nadwołżańskim oraz na Kaukazie, spotykany także w Iranie;
D. gymnostylis Stev. (D. albus L. ssp gymnostylis Wint.) - występuje w europejskiej części byłego ZSSR w dolinie środkowego Dniepru, dolnego Donu i na Krymie oraz w części azjatyckiej byłego ZSSR i na Kaukazie.

Rzadko w naturze
W Polsce dyp tam jesionolistny rzadko występuje w stanie dzikim. Najczęściej znajdowano go koło Włocławka, w Kulinie, oraz w rezerwacie leśno - stepowym Grabowiec koło Bogucic. D. albus spotkać można także w okolicach Pińczowa i Buska Zdroju, w okolicach Skierniewic na Wyżynie Małopolskiej, w okolicy Świecia na Pomorzu i gór Tuł na Pogórzu Cieszyńskim, także w Górach Kaczawskich na Dolnym Śląsku.

Dla ozdoby
Dyptam jesionolistny może być uprawiany jako roślina ozdobna w parkach, ogrodach i na rabatach. Jest to bylina, której pędy, najczęściej nie rozgałęzione, dochodzą do wysokości 120-130 cm. W naszym kraju uprawiany jest on w dwóch odmianach: różowokwiatowej cv. Rosa Purple oraz białokwiatowej Albiflorus. Okres kwitnienia przypada na czas od połowy maja do połowy lipca. Dyptam daje swoisty cytrynowy zapach, pochodzący od olejków eterycznych, wydzielających się ze zbiorników wydzielniczych występujących w liściach oraz wielokomórkowych włoskach gruczołowych, purpurowo-brunatnych, pokrywających niemal całą roślinę (górną część łodygi, dolną stronę liści, brzegi przykwiatków, działki kieli cha, dolną stronę płatków, nitki pręcików, szyjkę słupka i owoce). Oprócz włosków gruczołowych ze zbiornikami olejku łodyga, liście, działki kielicha, pręciki i przykwiatki posiadają włoski zwyczajne oraz włoski główkowate. Intensywny zapach olejków eterycznych odczuwalny jest szczególnie silnie przy ciepłej słonecznej pogodzie. W przypadku dyptama duże stężenie olejków nad rośliną może wywołać efekt "płonącego krzewu".

Źródło furanokumaryn
 W dyptamie jesionolistnym, wśród metabolitów wtórnych, będących związkami farmakologicznie czynnymi, stwierdzono występowanie alkaloidów, furanokumaryn, limonoidów, olejków eterycznych, flawonoidów, steroli, triterpenów oraz laktonów i glikozydów seskwiterpenowych. Wśród tych związków na szczególną uwagę zasługują furanokumaryny, które z terapeutycznego punktu widzenia stanowią istotną grupę związków. Obserwacje własne oraz literatura dają wiele przypadków wystąpienia fitofotodermatoz w kontakcie skóry z dyptamem. Za działanie to odpowiedzialne są m. in. furanokumaryny, a także alkaloidy furanochinolinowe. Działanie fotouczulające (fotosensybilizujące) furanokumaryn (szczególnie pochodnych psoralenu) wykorzystywane jest w leczeniu niektórych schorzeń dermatologicznych. Jedną z takich chorób jest bielactwo nabyte (vitiligo), w leczeniu którego stosuje się fotochemioterapię PUVA, polegającą na podawaniu preparatów zawierających związki światłoczułe, łącznie z naświetleniem promieniami UV-A o długości fali 320-400 nm. Efektem tego postępowania jest m.in. repigmentacja (tworzenie się melaniny) odbarwionej skóry. Pochodne psoralenu, w skojarzeniu z promieniami UV-A w zakresie 324-400 nm i 232-235 nm, znalazły zastosowanie również w fototerapii łuszczycy (psoriasis). Wykorzystywana jest tu zdolność m.in. bergaptenu i ksantotoksyny do hamowania syntezy DNA i podziałów komórek naskórka. Bergapten i ksantotoksyna są składnikami wielu preparatów stosowanych w leczeniu leukodermatoz, np. Metoksalenu, Geralenu, Oxsolarenu. W ostatnich latach w lubelskim ośrodku naukowym prowadzone są systematyczne badania nad otrzymaniem roślinnych ekstraktów furanokumarynowych, oceną ich aktywności przeciwbakteryjnej i przeciwgrzybiczej, ich wpływem immunostymulującym oraz efektywnością terapeutyczną w grzybicach u człowieka, zwierząt i owadów.

Bogaty i złożony
skład chemiczny sprawia, iż dyptam oraz preparaty z niego otrzymywane mogą wykazywać wielokierunkowe działanie farmakologiczne. W średniowieczu ziele tej rośliny stosowano zewnętrznie w postaci okładów po ukąszeniu przez żmiję, a wewnętrznie w zatruciach. W wiekach późniejszych nasiona dyptama stosowano w leczeniu epilepsji, odwar z ziela przeciw dżumie, a olejek eteryczny z kwiatów do smarowania w chorobach reumatycznych. Korzeń był oficynalnym środkiem leczącym trudno gojące się rany, a także przeciwrobaczym, przeciwpadaczkowym, pobudzającym miesiączkowanie i napotnym. Zalecany był również w zaparciach, bólach brzucha, w histerii oraz w kamicy, a w homeopatii prawie wyłącznie w schorzeniach układu moczowo-płciowego u kobiet. W medycynie chińskiej korę korzenia dyptama stosowano pod nazwą Pai-hsien w przypadkach reumatyzmu, przeziębień, bólów głowy i żółtaczki.

Korzeń
jest najczęściej stosowanym surowcem, ale w medycynie ludowej wykorzystuje się także ziele, kwiaty, a nawet nasiona. Odwar z korzeni dyptama stosuje się w zimnicy, nieżytach przewodu pokarmowego, nerwicy żołądka, skurczach i wzdęciach. Odwar z korzenia i nasion ma zastosowanie w leczeniu kamicy moczanowej. Ponadto korzeń używany jest także w ginekologii, w celu wywołania miesiączki, oraz w skurczach i krwawieniach macicznych. W mieszance z korzeniami piwonii i pędami jemioły stosowany jest przeciw padaczce. W bułgarskiej medycynie ludowej podaje się herbatki z ziela dyptama jako środek napotny, a także w chorobach nerek, w reumatyzmie i chorobach kobiecych. W chińskiej medycynie ludowej dyptam stosowany jest jako środek przeciwgorączkowy, przeciwżółtaczkowy.

Piśmięnnictwo
podaje także zastosowanie lecznicze dyptama w postaci odwaru z korzenia - w zaburzeniach trawiennych, kurczach i bólach brzucha, kolce jelitowej, nerwobólach, robaczycy jelitowej, zaś napar z liści - w zaburzeniach trawiennych i nieregularnym miesiączkowaniu. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa (Strzelecka i Kowalski, 2000) opisuje zastosowanie kłącza dyptama Dictamni albi rhizoma (Rhizoma Dictamni albi) w położnictwie, ze względu na działanie alkaloidu - dyktamniny, która powoduje skurcze mięśni gładkich macicy. Podaje także, iż obecnie dyptam używany jest w homeopatii. Firma Boiron produkuje preparat homeopatyczny, stosowany głównie w krwawieniach macicznych. Jest on stosowany w ginekologii.

Światowe zasoby
Roślin - w zależności od źródła danych - szacuje się na 350-400 tys. gatunków, w tym rośliny nasienne 225-250 tys. gatunków. Rośliny użytkowe to około 20 tys. gatunków, z czego roślin znajdujących się w uprawach jest około 500 gatunków. Jak podają dane WHO, około 80% ludności świata stosuje rośliny w celach leczniczych. Ocenia się, że na światowej liście roślin stosowanych w celach leczniczych znajduje się 15-20 tys. gatunków, co stanowi 3,75-5,0% światowych zasobów roślinnych. W ostatnich latach obserwuje się rosnące zainteresowanie lekiem naturalnym, zwłaszcza roślinnym. Badaniem właściwości leczniczych roślin objętych jest około 5 tys. gatunków, natomiast około 2 tys. gatunków roślin znajduje się w różnych lekospisach. W Polsce występuje około 2300-2500 gatunków roślin, z których za lecznicze uważa się 450, zaś w lecznictwie stosuje się około 230 gatunków. Polski przemysł zielarski użytkuje około 120-150 gatunków. Dla porównania: rośliny posiadające pozytywne monografie, wydane przez niemiecką Komisję E, to 182 gatunki.

Uprzemysłowiony świat
stwarza dla organizmu ludzkiego i zwierzęcego wciąż nowe zagrożenia. Pojawia się wiele nowych schorzeń, wymagających zastosowania nowych środków leczniczych. Po okresie zafascynowania "trującym" przemysłem, obecnie opracowuje się programy odbudowy zniszczonego środowiska. Człowiek coraz częściej sięga po tradycyjne środki ziołowe, jako mniej toksyczne, mające mniej skutków ubocznych (lub w ogóle ich brak). Dlatego też uzasadnionym jest poszukiwanie nowych surowców roślinnych, badanie ich składu fitochemicznego oraz szukanie możliwości zastosowania w medycynie. Taką rośliną, wymagającą na nowo "odkrycia" w terapii, może być dyptam jesionolistny.

dr Tomasz Baj, prof dr hab Tadeusz Wolski

 

Recent

użytkowników
  • Użytkowników w sumie: 2567
  • Latest: Kesh321
Stats
  • Wiadomości w sumie: 12323
  • Wątków w sumie: 774
  • Online Today: 332
  • Online Ever: 560
  • (Stycznia 13, 2023, 10:31:04 pm)
Użytkownicy online
Users: 0
Guests: 245
Total: 245